Stawy Przygodzickie - lokalne piękno

Stawy Przygodzickie, to duży zespół stawów rybnych w dolinie górnej Baryczy (o współrzędnych geograficznych 51°35’N i 17°49’E) obejmujących ponad 60 zbiorników wodnych skupionych głównie w dwóch kompleksach: Przygodzice - Trzcieliny (330 ha) i Dębnica – Kocięba (322,5 ha), grupę stawów koło Bledzianowa oraz kilka zbiorników śródleśnych położonych w okolicy Antonina i osady Strugi, co łącznie daje ponad 709 ha.

Obszar ten położony jest w granicach parku krajobrazowego „Dolina Baryczy”, jednocześnie na obszarze Natura 2000 „Dolina Baryczy” i leśnego kompleksu promocyjnego „Lasy Rychtalskie”. Teren ten podlega ochronie prawnej głównie ze względów awifaunistycznych. Położone we wschodniej części Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” Stawy Przygodzickie, rozciągają się południkowo pomiędzy Przygodzicami, a Antoninem, nieopodal drogi krajowej nr 11.

Największy w tym zespole staw: Trzcielin Wielki znajdujący się po lewej stronie trasy Janków Przygodzki – Trzcieliny. Powstał on prawdopodobnie około 1400 roku, a miał wtedy ponad 150 ha powierzchni. W 1975 roku, tuż przed przebudową, osiągał 142 ha - obecnie jego powierzchnia wynosi 112 ha. Do 1900 roku przez staw Trzcielin przepływała rzeka Barycz, jednak wówczas w ciągu kilku lat wykopano koryto omijające zbiornik, co umożliwiło regulowanie dopływu wody do stawu. Na początku XX wieku powierzchnia stawów wynosiła ok. 400 ha. W latach 1927-1943 rozbudowano szereg akwenów, które następnie przechodziły wiele zmian łącząc się w większe lub dzieląc. Wybudowano również kilka nowych stawów.

Najbogatszy na terenie stawów jest niewątpliwie świat ptaków. Stwierdzono tutaj prawie 275 gatunków, z tego 170 to ptaki lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe. Aż 18 gatunków dokonujących prób gniazdowania lub gniazdujących tutaj zostało objętych „Polską czerwoną księgą zwierząt”, która stanowi dokumentację stanu gatunków rzadkich i ginących - znajdują się w niej m.in.: bąk, bocian czarny, gągoł, kropiatka, zielonka, sieweczka obrożna, wąsatka. Na przelotach obserwowano na stawach wiele rzadkości, m.in. wszystkie gatunki bernikli, czaplę nadobną i modronosą, ibisa kasztanowatego i czczonego, mewę obrożną i orlicę, warzechę, czerwonaka, terekię, czajkę towarzyską i wiele ciekawych blaszkodziobych. To również ważne miejsce wypoczynku ptaków w czasie wędrówki jesiennej i wiosennej. W tym okresie spotyka się do kilku tysięcy osobników jednego gatunku. 

7 kwietnia 2016 roku na łamach tego bloga opublikowaliśmy post z obserwacją jednego osobnika pelikana kędzierzawego. Link do materiału: https://www.gminaprzygodzice.info/2016/04/pelikan-kedzierzawy-na-stawach.html

Natomiast w lipcu 2019 roku udało się na terenie kompleksu stawy przygodzickie zaobserwować pięknego gadożera. Zachęcamy do lektury i podglądania zdjęć: https://www.gminaprzygodzice.info/2019/07/gadozer-niezwyke-spotkanie-z-tym.html

Mimo licznych renowacji przeprowadzanych z różnym nasileniem co kilka lat, część stawów utrzymuje charakter starych, płytkich jezior eutroficznych z szerokim pasem przybrzeżnych szuwarów. Na niektórych zbiornikach istnieją stale lub pojawiają się okresowo wyspy o różnej genezie, topografii i trwałości (m.in. wysokie pryzmy ziemne, pływające kożuchy szuwarów lub gnijącej materii organicznej, okresowe golizny i wierzchowiny). Wyspy te stanowią główny biotop lęgowy miejscowych populacji ptaków z grupy wodno-błotnych. Stawy te są terenem łowieckim rzadkich gatunków ptaków drapieżnych: bielika i rybołowa a wyjątkowo pojawia się orzeł przedni.

W granicach stawów odnotowano też występowanie ważnych gatunków innych grup zwierząt: płazów, gadów i ssaków. Spośród płazów żyją tu prawie wszystkie gatunki żab zielonych, żab brunatnych i charakterystyczna rzekotka drzewna. Gady reprezentowane są przez jaszczurkę zwinkę, żyworódkę, żmiję zygzakowatą, padalca i zaskrońca. Liczną w gatunki grupą kręgowców są ssaki. Zaobserwowano tu rzęsorka rzeczka, zębiełka karliczka, ryjówki: aksamitną i malutką, jeża, kreta, zająca, dzika, sarnę, jelenia, daniela, jenota, tchórza, borsuka i piżmaka. Nad Stawami Przygodzickimi żyje wydra i bóbr oraz kilkanaście gatunków nietoperzy. Bogata jest też fauna owadów. W omawianym rejonie stwierdzono ponad 40 gatunków ważek. Z gatunków chronionych warto wymienić też kozioroga dębosza żerującego na sławnych pomnikowych dębach antonińskich, jelonki i pachnicę.

Wokół Stawów Przygodzickich przecinają się oznakowane szlaki rowerowe i piesze. Wstęp w głąb stawów jest zabroniony, ponieważ dzierżawcy tego terenu prowadzą gospodarkę ryb handlowych. Ciekawym miejscem obserwacyjnym jest wieża widokowa przy stawie Trzcielin Nowy, z której widać większość stawów w rejonie miejscowości Trzcieliny. 

W ostatnim czasie z powodu spodku liczebności wielu gatunków ptaków w rejonie Stawów Przygodzickich duży nacisk kładzie się na edukację przyrodniczą w szkołach. Brakuje jeszcze tablic informacyjnych o formach ochrony tego ciekawego w gminie i regionie miejsca. Obecnie największym zagrożeniem na stawach jest zarastanie wysp, płycizn i powierzchni stawów, drapieżnictwo lisa i jenota oraz intensywne polowania na ptaki rozpoczynające się już w sierpniu, kiedy te wodzą jeszcze nielotne pisklęta. Stawy są własnością Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa a dzierżawione są przez Gospodarstwo Rybackie „Przygodzice”.